HERBAL GARDEN

Vivek college of Ayurvedic Sciences & Hospital Bijnor UP

मण्डूकपर्णी

Classification

चरक- प्रजास्थापन, वय:स्थापन, तिक्तस्कन्ध
सुश्रुत- तिक्तवर्ग
भावप्रकाश-

Synoyms

माण्डूकी - मेढक के समान जलीय प्रदेश मे पाये जाने वाली.
दिव्या - दिव्य औषधी रूप
त्वाष्ट्री - ब्रह्म को प्रिय
महौषधी - औषधियो मे महान्
ब्रह्मवृक्ष – ब्रह्म वृक्ष

Habit

वर्षायु क्षुप

Habitat

भारत में सर्वत्र, प्राय: जलाशयों और नदी-नालों के किनारे

Morphology

  • काण्ड - जमीन मे फैले हुए, जिसके प्रत्येक पर्व मे से मूल, पत्र, पुष्प और् फल निकलते है
  • पत्र - गोल, वृक्काकृति, सात सिराओं से युक्त.

Chemical Composition

Hydrocotyline, Asiaticoside

Guna-Karma

Rasa- तिक्त,कषाय, मधुर
Guna- लघु
Virya- शीत
Vipaka- मधुर
Karma- ग्राही
Doshakarma- त्रिदोषशामक

Medicinal uses

स्मृतिदौर्बल्य
उन्माद
अपस्मार
स्वरभेद
पाण्डु
प्रमेह

Useful Part

पंचांग

Doses

10-20 ml

Important Formulation

सारस्वतारिष्ट
सारस्वत घृत

Shloka

चतुर्विध मेध्य रसायन -
“ मण्डूकपर्ण्या: स्वरस: प्रयोज्य: क्षीरेण यष्टीमधुकस्य चूर्णम् I
रसो गुडूच्यास्तु समूलपुष्प्या: कल्क: प्रयोज्य: खलु शंखपुष्प्या: II
आयुष्यप्रदानि आमयनाशनानि बल-अग्नि-वर्ण-स्वरवर्धनानि I
मेध्यानि चैतानि रसायनानि मेध्या विशेषेण च शंखपुष्पी II ”

Hindi Name​

बेंगसाग

English Name

Indian pennywort

Botanical Name

Centella asiatica Linn

Family

Umbelliferae